Το 2011, η χώρα επικύρωσε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και το σχετικό Προαιρετικό Πρωτόκολλο. Έκτοτε, η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει μέτρα για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τις προβλεπόμενες αρχές και δικαιώματα. Αυτές οι προσπάθειες είναι μια προσπάθεια αλλαγής της κυρίαρχης αντίληψης για την αναπηρία μέσα από το πρίσμα των «ειδικών αναγκών» και της «ειδικής εκπαίδευσης» σε μια ευρεία κοινωνική απάντηση που βασίζεται στο κοινωνικό παράδειγμα της αναπηρίας. Ένα από τα σημαντικότερα έγγραφα που εγγυώνται τον σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία είναι η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (ΣΔΑΑ) 3 και το Προαιρετικό Πρωτόκολλό της.
Σκοπός αυτής της Σύμβασης είναι η προώθηση, η προστασία και η διασφάλιση της πλήρους και ισότιμης απόλαυσης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών των ατόμων με αναπηρία, καθώς και η προώθηση του σεβασμού της αξιοπρέπειάς τους. Σύμφωνα με την (ΣΔΑΑ) τα άτομα με αναπηρία είναι άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, πνευματικές ή αισθητηριακές διαταραχές, που σε αλληλεπίδραση με διάφορες αναπηρίες μπορούν να εμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους.
Οι βασικές αρχές του ΣΔΑΑ είναι:
- Σεβασμός της εγγενούς αξιοπρέπειας, ατομικής αυτονομίας, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας επιλογής και της ανεξαρτησίας των προσώπων.
- Μη διάκριση.
- Πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία.
- Σεβασμός στις διαφορές και αποδοχή των ατόμων με αναπηρία ως μέρος της ανθρώπινης διαφορετικότητας και ανθρωπιάς.
- Ίσες ευκαιρίες.
- Πρόσβαση.
- Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών.
- Σεβασμός στις αναπτυξιακές ικανότητες των παιδιών με αναπηρία και σεβασμός στο δικαίωμα των παιδιών με αναπηρία να διαφυλάξουν την ταυτότητά τους.
ΝΟΜΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Όσον αφορά το εσωτερικό νομικό σύστημα της Δημοκρατίας της Β. Μακεδονίας, τρεις πτυχές του Συντάγματός της θεωρούνται κρίσιμες. Δηλαδή, το άρθρο 1 του Συντάγματος ορίζει το κράτος μας ως κράτος πρόνοιας. Το άρθρο 9 του Συντάγματος προβλέπει την ισότητα όλων των πολιτών ενώπιον του Συντάγματος και των νόμων. Αυτή η τυπική ισότητα προσδιορίζεται στο άρθρο 35, παράγραφος 3 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο το κράτος υποχρεούται να δημιουργήσει προϋποθέσεις για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία.Αυτές οι συνταγματικές διατάξεις πρακτικά σημαίνουν ότι το κράτος έχει υποχρέωση, εντός των κοινωνικοπολιτικών μέτρων και του συνολικού νομικού πλαισίου, να φροντίζει για την τυπική ισότητα των ατόμων με αναπηρία με τους άλλους πολίτες, άρα θα πρέπει να μεριμνά όχι μόνο για τους γενικές ανάγκες, αλλά και για τις ειδικές τους ανάγκες.
Όλες οι πτυχές σε αυτόν τον τομέα εκδηλώνονται ως κανονιστικές και νομικές. Κατά τη θέσπιση νόμου που καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών, το κράτος θα πρέπει να μεριμνά για τη ρύθμιση των δικαιωμάτων και των ευθυνών των ατόμων με αναπηρία, ιδιαίτερα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους (αστικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα).
Το κράτος θα πρέπει επίσης να συμπεριλάβει οργανώσεις ατόμων με αναπηρία μοιράζοντας τη γνώμη τους όταν ψηφίζει νόμους. Κατά την ψήφιση νόμων, το κράτος θα πρέπει να ακολουθεί αυστηρά την αρχή της μη διάκρισης των ατόμων με αναπηρία.
Η ρύθμιση των θεμάτων που αναφέρονται στις ειδικές ανάγκες των προσώπων αυτών μπορεί να γίνει κατά τη ψήφιση νόμων που ισχύουν για όλους τους πολίτες, με τη θέσπιση ειδικών νόμων ή με την ένταξη ειδικών κεφαλαίων στους νόμους. Το κράτος μπορεί να παρέχει ειδικούς νομικούς μηχανισμούς για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Από αυτή την άποψη, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιδέα για την ίδρυση του θεσμού του Διαμεσολαβητή για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στη Δημοκρατία της Β. Μακεδονίας, το είδος και ο βαθμός αναπηρίας στη σωματική ή πνευματική ανάπτυξη ρυθμίζεται από τον Κανονισμό εκτίμησης των ειδικών αναγκών των ατόμων με αναπηρία στη σωματική ή πνευματική ανάπτυξη (Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της Β.Μακεδονίας Αριθ αρ. 2000/30) και σύμφωνα με αυτόν κατηγοριοποιούνται τα άτομα με αναπηρία στη σωματική ή πνευματική ανάπτυξη.
Για να παρέχει προϋποθέσεις για την ένταξή τους στην κοινωνική ζωή, το κράτος παρέχει ειδική προστασία. Η μορφή προστασίας καθορίζεται από το Νόμο για την Κοινωνική Προστασία (Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της Β.Μακεδονίας Αριθ. 79/2009) 5, σύμφωνα με τον οποίο τα άτομα με αναπηρία μπορούν να ασκούν τα ακόλουθα δικαιώματα:
α) μη θεσμική προστασία: δικαίωμα στην κατ’ οίκον φροντίδα και βοήθεια, δικαίωμα ημερήσιας φροντίδας σε κέντρο ημερήσιας φροντίδας, δικαίωμα διαμονής σε ανάδοχη οικογένεια, δικαίωμα διαμονής σε μικρή ομαδική κατοικία, δικαίωμα οργανωμένης διαμονής με υποστήριξη.
β) θεσμική προστασία: δικαίωμα κατάρτισης για εργασιακή-παραγωγική δραστηριότητα, δικαίωμα στέγασης σε φορέα κοινωνικής προστασίας.
γ) οικονομική βοήθεια: μόνιμη οικονομική βοήθεια, οικονομική βοήθεια για βοήθεια και φροντίδα από άλλο άτομο (για άτομο άνω των 26 ετών), αποζημίωση μισθού μερικής απασχόλησης λόγω φροντίδας παιδιού με σωματικές ή πνευματικές αναπηρίες και τις πιο βαριές μορφές χρόνιων παθήσεων (καθορίζονται από το Νόμο για τις Εργασιακές Σχέσεις, και πραγματοποιείται στο κέντρο κοινωνικής εργασίας). δ) δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη.
Η προστασία των ατόμων με αναπηρία προβλέπεται και στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και το άρθρο 19 της ίδιας Σύμβασης προβλέπει τα εξής:
«Τα Κράτη Μέρη στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία αναγνωρίζουν το ίδιο δικαίωμα στη ζωή στην κοινότητα, με ίσα δικαιώματα επιλογής, και θα λάβουν αποτελεσματικά και κατάλληλα μέτρα για να διευκολύνουν τα άτομα με αναπηρία να απολαμβάνουν πλήρως αυτό το δικαίωμα και την πλήρη ένταξή τους στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της λήψης μέτρων για να διασφαλιστεί ότι:
α) Τα άτομα με αναπηρία έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τόπο διαμονής, με ποιον και πού θα ζήσουν, επί ίσοις όροις με τους άλλους και δεν θα υποχρεούνται να ζουν υπό ορισμένες ρυθμίσεις
β) Τα άτομα με αναπηρία έχουν πρόσβαση σε μια σειρά από υπηρεσίες υποστήριξης στα σπίτια, τη στέγαση και την τοπική τους κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών βοηθών, που είναι απαραίτητες για την υποστήριξη της ένταξης των ατόμων με αναπηρία στις τοπικές τους κοινότητες και για την πρόληψη της απομόνωσης ή του αποκλεισμού από την κοινωνία.
γ) Οι υπηρεσίες στην τοπική κοινωνία που είναι διαθέσιμες στο γενικό πληθυσμό θα πρέπει να είναι διαθέσιμες υπό ίσους όρους στα άτομα με αναπηρία και σύμφωνα με τις ανάγκες τους».
Όσον αφορά τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, το άρθρο 26 τονίζει ότι όλες οι χώρες που έχουν υπογράψει αυτήν τη Σύμβαση (συμπεριλαμβανομένης της Β. Μακεδονία) θα πρέπει να λαμβάνουν αποτελεσματικά και κατάλληλα μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω της ίσης υποστήριξης. να επιτύχει και να διατηρήσει τη μέγιστη ανεξαρτησία, την πλήρη σωματική, πνευματική, κοινωνική και επαγγελματική ικανότητα και την πλήρη εμπλοκή και συμμετοχή σε όλες τις πτυχές της ζωής.
Για το σκοπό αυτό, οι υπογράφοντες χώρες οργανώνουν, ενισχύουν και περιλαμβάνουν εκτεταμένες υπηρεσίες και προγράμματα αποκατάστασης, ιδίως υπηρεσίες στους τομείς της υγείας, της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και των κοινωνικών υπηρεσιών. Με τον Νόμο για τα αρχεία στον τομέα της υγείας (Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της Β.Μακεδονίας Αριθ2009/20), τα ιδρύματα υγείας, ανάλογα με τη δραστηριότητα που ασκούν, υποχρεούνται να τηρούν ατομικά αρχεία για παιδιά με ειδικές ανάγκες (άρθρο 8), και το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας τηρεί μητρώο υγείας παιδιών με ειδικές ανάγκες (άρθρο 11). (6)Για τη διευκόλυνση της ζωής των ατόμων με ειδικές ανάγκες στη Δημοκρατίας της Β.Μακεδονίας ενέκρινε επίσης το Νόμο για τη Χρήση της Φωνητικής Γλώσσας (Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της Β. Μακεδονίας αρ. 2009/105), καθώς και το Νόμο για τις Οργανώσεις Αναπηρίας (Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας της Β. Μακεδονίας αριθ.2008/89) (7, 8) Ο νόμος για τη χρήση της φωνητικής γλώσσας ρυθμίζει το δικαίωμα χρήσης της νοηματικής γλώσσας, το δικαίωμα των κωφών στη νοηματική γλώσσα, τη μελέτη της νοηματικής γλώσσας, τη νοηματική. διερμηνέας γλώσσας, τα καθήκοντα της Εθνικής Ένωσης Κωφών και Βαρήκοων της Δημοκρατίας της Β.Μακεδονίας, χρηματοδότηση, άσκηση δικαιωμάτων και πλημμεληματικές κυρώσεις.
Ο Νόμος για τις Αναπηρικές Οργανώσεις ρυθμίζει το καθεστώς, το πεδίο λειτουργίας, τη χρηματοδότηση και την ιδιοκτησία των αναπηρικών οργανώσεων. Οι στόχοι του αναπηρικού οργανισμού για την επίτευξη της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία είναι ειδικότερα:
- σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
- συμμετοχή στην κοινωνία και συμμετοχή στην καθημερινή ζωή.
- μη διάκριση ατόμων με αναπηρία.
- ενθάρρυνση των ατόμων με αναπηρίες να βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις και ικανότητες.
- αυτονομία των ατόμων με αναπηρία ως χρήστες υπηρεσιών.
- οικονομική, κοινωνική, υγειονομική και νομική προστασία των ατόμων με αναπηρία.
- και κοινωνική δικαιοσύνη και κοινωνική ασφάλιση.
Η νομοθεσία της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας, η οποία προστατεύει τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, περιλαμβάνει το Νόμο για τις Εργασιακές Σχέσεις και το Νόμο για την Απασχόληση Ατόμων με Αναπηρία.
